Glutensiz diyetler son yıllarda oldukça popüler hale gelmiştir. Bunun yanı sıra glutensiz beslenme; çölyak hastalığı veya gluten intoleransı olan kişiler için tıbbi bir zorunluluktur. Tıbbi olarak glütensiz beslenmeye ihtiyaç duymayan kişiler ise gluten yememesi durumunda beslenme yetersizliği riskiyle karşı karşıya kalabilir.
Belirli tahıllarda doğal olarak bulunan gluten, bir protein kaynağı olmasının yanı sıra son yıllarda beslenme alışkanlığı açısından kötü bir seçenekmiş gibi gözükmeye başladı.
Marketlar ve restoranlar glutensiz seçeneklerini genişletmeye devam ediyor ve birçok kişi (ünlüler, sporcular, hatta belki de akrabalarınız) genellikle daha sağlıklı ya da her şeye çare olarak kabul edilen glutensiz diyetleri tercih ediyor. Bu tercihin sebebi genellike mide-bağırsak sorunları, cilt sorunları ve kilo kontrolü gibi şikayetler.
Glutensiz diyetler; çölyak hastalığı ya da gluten intoleransı olan bazı insanlar için tıbbi bir zorunluluktur; ancak ortalama bir kişi için glutensiz beslenmenin sağlık açısından gerçekten bir faydası var mı? İşte kayıtlı diyetisyenlerin bu konudaki görüşleri:
Glutensiz Diyet Nedir?
Glutensiz diyet, buğday proteini olan gluteni içeren tüm gıda veya gıda ürünlerini ortadan kaldırmaktır.
Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi belirli tahılların yanı sıra soya sosu, un, bira, hamur işleri ve bazı baharatlı pirinç karışımları, atıştırmalık yiyecekler ve çorba karışımları gibi diğer yiyeceklerde de bu diyete dahildir. Glutensiz beslenmede izin verilen tahıllar arasında mısır, kinoa, pirinç, glutensiz unlar ve darı bulunmaktadır.
Meyve ve sebzeler, yumurtalar, fasulyeler, kabuklu yemişler, tohumlar ve baklagiller dahil diğer pek çok besleyici gıda doğal olarak glutensizdir; işlenmemiş et, balık ve kümes hayvanları; ve çoğu süt ürünü bunlar da glutensiz gıdalar arasında yer almaktadır.
Araştırmalar, birçok yetişkinin glutensiz beslenmenin daha sağlıklı olduğunu düşündüğünü ve yetişkin nüfusun %25-30’unun glutensiz beslenmeyi takip ettiğini gösteriyor.
İnsanlar tıbbi bir zorunlulukları olsa da olmasa da glutensiz diyetleri uyguluyorlar. Daha sağlıklı olduklarını hissedebilirler, glüten intoleransı olduğunu düşünebilirler ve nasıl hissettiklerini görmek için gluteni ortadan kaldırmayı denemek isteyebilirler ya da sırf onlara yakın olan diğer insanlar glutensiz beslenmeye geçtikleri için etkilenmiş olabilirler.
Glutensiz Diyet Ne Zaman Gereklidir?
Glutensiz diyetler, glutenin tetiklediği otoimmün bir durum olan çölyak hastalığı olan kişiler için tıbbi olarak gereklidir. Glutensiz diyet; çölyak hastalığının bilinen tek tedavisidir.
Glutensiz gıda blog yazarı Megan Huff’a göre, gluten intoleransı olan ya da çölyak dışı gluten duyarlılığı olan kişiler, glutensiz bir diyetten de faydalanabilir. Gluten intoleransının net bir tanımı olmasa da çölyak hastalığı olmayan ancak gluten içeren bir şey tükettikten sonra kendini hasta hisseden kişilerde ortaya çıkmaktadır.
RD Alyssa Pacheco, “Glutensiz beslenmenin tiroid antikor düzeylerini düşürmeye yardımcı olabileceğini gösteren bazı araştırmalar vardır” diyor. “Ancak sonuçlar kesin değil, bu nedenle bu rahatsızlığı olan herkese tavsiye edilmemektedir.”
İrritabl bağırsak sendromu (IBS), bazı kişilerin gluten içeren gıdalardan kaçındığında semptomlarda iyileşme gerçekleşen başka bir durumdur. 2016 yılında yayınlanan küçük bir çalışma, altı hafta boyunca glutensiz bir diyetin uygulanmasının bazı kişilerde IBS şiddetini azaltabildiğini buldu.
Bununla birlikte, IBS’li kişiler için ana sorun gluten olmayabilir; bu duruma sahip olanlar, bağırsaklar tarafından yeterince emilmeyen ve sindirim sıkıntısına neden olan FODMAP’ler (fermente edilebilir oligosakaritler, disakkaritler, monosakkaritler ve polioller) adı verilen kısa zincirli karbonhidratlara karşı hassastır.
Tıbbi Bir Sebep Olmadan Glutensiz Beslenmeye Geçmek
Zorunluluk nedeniyle glütensiz diyet uygulayan kişiler için bile yemek planı, tercihen bir doktor tarafından dikkatli bir şekilde planlanmalıdır, böylece kişi besinsel eksikliklerle karşılaşmaz.
Huff, “Tam tahıl tüketiminin azalması nedeniyle diyette lif, B vitaminleri ve folat eksik kalabilir” dedi. “Çok fazla işlenmiş glutensiz ürün yerseniz, diyetiniz yağ ve ilave şeker bakımından daha yüksek olacaktır, bu da kronik hastalık riskini artırabilir.” diye de ekliyor. Bu, glütensiz beslenmeye ihtiyaç duymayan kişilerin gereksiz yere hayati besinlerden vazgeçebileceği anlamına geliyor. Daha az diyet lifi, demir, çinko ve potasyum almanın yanı sıra, glutensiz bir diyet uygulayan kişiler aynı zamanda önerilen günlük porsiyon tahıl ürünlerini de alamayabilirler.
Bunun yanı sıra glutensiz diyetler pahalıdır. Araştırmalar, glutensiz ekmek ve unlu mamullerin, gluten içeren ekmeklerden yaklaşık %267 daha pahalı olduğunu göstermektedir.
Besleniyorum.com olarak tavsiyemiz; tıbbi zorunluluk olsun ya da olmasın glutensiz bir diyeti denemeye karar verirseniz, gerekli tüm besin maddelerini aldığınızdan emin olmak için kayıtlı bir diyetisyen ya da sağlık uzmanıyla görüşmeniz.
